CHỮ NÔM kapa sengoloa sa mehleng sa Se-Vietnamese le Menehelo ea Khale ea Lingoliloeng tsa Vietnamese - Karolo ea 3

Hits: 1010

Nguyễn Khắc Kham

… E tsoele pele bakeng sa karolo ea 2:

II. Litlhaku tsa Sechaena tse sebelisitsoeng hammoho molemong oa boemeli ho Chữ nôm

    Nako eohle ha motho a le mong feela oa Machaena a ne a sa khone ho emela a ChU Nôm ha Sino-Vietnamese e baloa kapa e tšoana le ho bala ha eona Sino-Vietnamese, ho ile ha sebelisoa litlhaku tse peli tsa China, e 'ngoe e le ea bohlokoa, e ngoe e le phonetic.

   Khetho ea sebopeho sa China ho sebelisoa e le fonoto e ne e thehiloe holim'a melao e leshome le metso e 'meli e fanoeng ka holimo ke HNgcn mabapi le melumo e tšoanang. Ha e le moelelo, e ne e emeloa ke sets'oants'o sa China kapa sebopeho sa China.

Mohlala: + Sebopeho sa Nôm 𠀧 (ba, tharo) e entsoe ka mohala (bala ba) le moelelo o bolelang tse tharo.
+ Sebopeho sa Nôm 𢬣 (ha ho joalo, letsoho) e entsoe ka moelelo Letsoho (letsoho) le phonetic oo (bala bophirimela). 
+ Sebopeho sa Nôm (trmm, lekholo) e entsoe ka moelelo (lekholo) le phonetic (bala Lum). 
+ Sebopeho sa Nôm 𪡔 (ra, ho tsoa) e entsoe ka mohala (bala la) le bohlokoa (ho tsoa).

     Mehlala ena e bontša hore moelelo ha o na boemo bo tsitsitseng. Ha e le hantle, e beoa ka lehlakoreng le letšehali. Ho joalo le ka mohlala oa bobeli o kaholimo. Leha ho le joalo, ka lebaka la li-esthetics, moelelo o ka fetola maemo a ona.

    Ka hona e beoa ka lehlakoreng le letona mohlaleng oa pele, holimo holimo ho ea boraro le ka tlase ho ea bone. Ho ena ea ho qetela, kamehla ka lebaka le tšoanang, e kanna ea beoa ka lehlakoreng le letona ka tsela e latelang. Haeba e thehiloe ke e 'ngoe ea Li-radicals tsa 214 ea Lexicon ea China, maemo a eona a tšoana le a neng a ka fetoha ka tloaelo ho sebopeho sa China se amehang.

Mohlala: + Sebopeho sa Nôm bua (ho bua) moo radical e ka lehlakoreng le letšehali.
+ Sebopeho sa Nôm 𩾷 qu (lekhoaba, makhoaba) moo radical e ka lehlakoreng le letona. 
+ Sebopeho sa Nôm 𥵛 Nong (basekete e kholo ea win) moo radical e kaholimo. 
+ Sebopeho sa Nôm Lòng (entra, pelo) moo radical Peloe tlase.21

    Ntle le moo, ho tse fokolang ChU Nôm entsoe ka litlhaku tse peli tsa China tse sebelisitsoeng hammoho, likarolo tsa tsona ka bobeli li ka supa moelelo. Joale re na le se hloekileng ChU Nôm. Kahoo Vietnamese morpheme gii or tri (leholimo, leholimo) e emeloa ke ChU Nôm 𡗶, ka boyona ke motsoako oa litlhaku tse peli tsa China letsatsi 'me Ka holimo. Ha ho na leano leha e le lefe le hole haholo mabapi le ho bitsoa ha mantsoe.22

    Ba bang ba Chữ Nôm e kanna ea ba le moelelo o tsoang ho ChU Morara kapa sebopeho sa China se baliloeng ke Sino-Vietnamese le fonetiki e tsoang ChU Nôm. Kahoo Vietnamese morpheme li (lentsoe, puo, polelo) e emeloa ho Nôm 口 𡗶 ka grapheme e rarahaneng e nang le radical ea China e sebelisitsoe joalo ka moelelo le oa ChU Nôm (gii or tri) e sebelisoang joalo ka phonetic.23

    Ntle le mekhelo ena e fokolang, ChU Nôm tsa mofuta ona oa bobeli li entsoe ka moelelo le phonetic, ka bobeli li nkiloe ho litlhaku tsa China.24 Leha ho le joalo litemana tse ling ka ChU Nôm Haholo-holo ba barumuoa ba K'hatholike le ba hlahisitsoeng ke bakopitsi ba senola tloaelo ea ho boloka feela molumo oa mantsoe ka ho hatella moelelo.

    Mohlala ke ona o qotsitsoeng ke H Ngcn.

   Polelo: Ke xưche (Ho na le pele le hona joale) e emetse ho Nôm 固 初 尼 ke baromuwa ba K'hatholike ka tsela e latelang: athe e ne e tla ba e ngotsoe ka mokhoa o tloaelehileng ho Nôm ka mokoa o latelang: 固 汖 今 尼 ho latela H Ngcn kapa ka tsela e latelang: 有 汖 哰 ho latela Prof. NguyQuang X le Mop. Vũ Văn Kính25.

    Ho nolofatsa ha ChU Nôm e kanna ea ikarabella ka kakaretso bakeng sa tlhoko ea bakopitsi ba Nôm litemana ho boloka nako. Ho latela Dương Qung Hàm, tšusumetso e tšoanang e kanna ea hlakisa mekhoa e meng e khuts'oane ea Sevietnam ea litlhaku tsa China tse sebelisetsoang ho emela ChU Nôm.

Mohlala: + Mofini oa Sevietnam Lam (ho e etsa) e emeloa ho Nôm by , Mofuta oa sebopeho sa semelo sa China
+ Vietnam ea morpheme ho na le (to be) emeloa ho Nôm by Luo, Mofuta oa sebopeho sa semelo sa China .26

    Ntle le mefuta e kaholimo ea ChU Nôm, e leng ea ChU Nôm e ngotsoe ke sebopeho se le seng sa China le sa ChU Nôm e hatisitsoeng ke motsoako oa litlhaku tse 'maloa tsa China, ho lokela ho buuoa ka mokhoa o khethehileng ho tse latelang ChU Nôm 𠀪 𠀪 (kh-kha, [ea lentsoe] ho ba morusu le ho phoqa) le 乓 乓 (khkh-khng, ho ba monyebe; ho tsamaea butle joalo ka motho oa bohlokoa, ho beha moea).27 tsena ChU Nôm tsa mofuta o ikhethang li fumanoe ke Prof. NguyQuang X le Mop. Vũ Văn Kính ka thothokiso ho ChU Nôm by Cao Bá Quát, setsebi sa seroki tlasa Emperor T Ðc. Ho latela bangoli ba T-In ChU Nôm (Polelo ea ChU Nôm), tsena tse peli ChU Nôm e ne e tla tlola tlhahlobo efe kapa efe mabapi le sebopeho sa bona. Ka boeena rea ​​ipotsa hore na ba bōpiloe ke Vietnamese motheong oa molao-motheo o tšoanang oa kaho ha e le sebopeho sa China sa mehleng ena ping kapa or tenese tafoleng kapa haeba taba eo ke taba e iketsahallang feela tjee ka tšohanyetso.28

… Tsoela pele karolong ea 4…

BONA HO EKETSEHILENG:
◊  CHỮ NÔM kapa sengoloa sa mehleng sa Se-Vietnamese le Menehelo ea Khale ea Lingoliloeng tsa Vietnamese - Karolo ea 2.
◊  CHỮ NÔM kapa sengoloa sa mehleng sa Se-Vietnamese le Menehelo ea Khale ea Lingoliloeng tsa Vietnamese - Karolo ea 1.
◊  CHỮ NÔM kapa sengoloa sa mehleng sa Se-Vietnamese le Menehelo ea Khale ea Lingoliloeng tsa Vietnamese - Karolo ea 4.

lintlha
21  Dương Quảng Hàm, op. ho qotsitsoe, maq. 279-279b. - 三 根 谷 徹, 安南 語 [Tiếng An Nam], 世界 言語 概 說 下 卷研究 社, 1955. 三 根 谷 徹, 漢字 ガ ら 口 一 マ 字 へ [Từ chữ Tuben chuyển o ile a bina chữ Latin], 月刊 百科, 7 Ha ho 70, 1968, maq. 15, 16, 25. 
22  Dương Quảng Hàm, leqephe la 103. Nguyễn Ðình Hoà, op. e qotsitsoeng, leqepheng la 272. 
23  Dương Quảng Hàm, op. e qotsitsoeng. leqephe la 103. Myya Toru, li-op. e qotsitsoeng. 
24  Ho latela Prof. Hoàng Xuân Hãn, Chữ nôm ea mantlha e ne e thehiloe hodima molao-motheo oa keramafono. Hamorao feela, e ile ea fetoha ideographic ka ho kopanya likarolo tse peli: phonetic le moelelo, empa pele ho mohato ona oa ho qetela, e ne e sebelisitse matšoao a fokolang a ikhethang, a neng a kenyelletsa mohlaleng o bonts'ang hore sebopeho sa China se sebelisitsoeng joaloka phonetic se ne se fapane. ka moelelo o tsoang ho Vietnamese morpheme ho emeloa ke eona ho nôm. 
    Mona ke ntlha e qotsitsoeng thutong ea hae ho nirm ea Girolamo Maiorica e sebetsang mabapi le taba ena: “Les Vietnamiens ont cherché à améliorer le système en e khethollang la deuxième catégorie de caractères de la primeère catégorie par l'accolement aux caractères "phonétiques" d'un signe particulier dont le sens nous reste encore siriérieux. Enfin la dernière améliace e na le remplacer ce signe par une partie idéographique qui est un caractère chinois ayant le même sens que le mot Vietnamien qu'on veut transcrire o ayant un sens générique se rapportant en ce motnesnamien. Voici quelques e beha mohlala oa cette méthode. Le sud se dit Nam 𠄼 en Vietnamien, mot pro pangano du caractère Chinois qui se expressiononce Nan en Lemon Rosa Les Vietnamiens utilisent ce caractère pour transcrire le son et le mot Nam. Kapa ho na le mehlala ea bana ba maiketsetso ea litloholo tsa bana ba batho ba bang, mohlala Nam Qui a deux sens: cinq et année. Les Vietnamiens ont trancrit ce son par le même caractère Chinois qui veut dire Sud, parfois en lui accolant un signe futa. C'est la méthode purement phonétique. Bakeng sa mothehi oa puo le litheolelo, litsoeano tse amanang le caractère précédent, soit le caractère Chinois qui veut dire cinq tšela le sens cinq, soit le caractère Chinois qui veut dire année tšela le sens année. ” Mabapi le lets'oao le ikhethang ka holimo, Prof. Hoàng Xuân Hãn o ekellelitse molaetsa o latelang oa "J'ai décelé sept de ces signs, dont deux semblent se retrouver dans les caractère de Si-Hia pays quiikhonaa au Nord-ouest de la Chine de l'époque des T'ang tokelo-qu'à la Fin des Pina, que me fait penser que les écritures locales des pays limitedrophes de la Chine du temps des T'ang pourraient avoir une originine e ka tloaelo tsamaiso". 
    Hoàng Xuân Hãn,Giroloam Maiorica, ses oeuvres en langue Vietnam”. Archivum Historicum Societatis Iesu Extractum e vol. XXII, 1953. Historic ea Institute SI Roma, Borgo Santo Ghosto, leqepheng la 5. 
25  Hồ Ngọc Cẩn, op. leqephe le qotsitsoeng 166. Nguyễn Quang Xỹ, Vũ Văn Kính, op. e qotsitsoeng, maq. 165, 508, 859. 
26  Ho latela Prof. Kono Rokuro, foromo e khutsufatsang ea Vietnamese e tšoana le sebopeho se khuts'oane sa sebopeho sa leetsi la Korea {ha "ho e etsa”} Ka har'a moketjana tho na Korea ea Khale. O boetse a re sebopeho sa chữ Nôm ke sebopeho se khuts'oane sa semelo se sebelisitsoeng bakeng sa lentsoe {ho na le "ho ba”}. Sena se boetse se re hopotsa kakaretso e ts'oanang ea Korea tho na (). Kono Rokuro, op. leqephe le qotsitsoeng 101. Bona le Myya Toru, Annango, leqepheng la 860. 
27  Nguyễn Quang Xỹ, Vũ Văn Kính, op. e qotsitsoeng, Lời Nói đầu (selelekela) leqephe viii. 
28  Kanagae Nobumitsu, 鐘 ヶ 江信光: 中國 語 辭典 - Zhonguo yu cidian [Từ điển tiếng Trung Quốc], 大學 書 林昭和 四十 七年 [1972], maq. 612.

lintlha:
** Sehlooho sa likarolo, mongolo o motenya le setšoantšo sa sepia se behiloe ke Ban Tu Thu - khaledna.com.
Mohloli: Setsi sa lithuto tsa Sino-Nom.

BAN TU THƯ
03 / 2020

(Linako tse ling tsa 3,250 li etselitsoeng kajeno, maeto a 1 kajeno)